Hội thơ nhạt vì tầm nhìn dưới cổng làng

Nguyễn Hoàng Đức

Ngày thơ lần thứ 12 của Việt Nam đã diễn ra thật xuôi chèo mát mái, êm đềm lặng lẽ trôi vào hư vô mặc dù người ta có đón rước trống phách pheng la linh đình nhưng hình như chỉ có rước gái, rước cờ, rước phướn nguy nga, còn thơ thì không thấy tăm hơi sủi bọt đâu, có lẽ đọng lại là các ông già với các câu lạc bộ hưu trí đã nổi lên theo kiểu “già chơi trống bỏi thơ”. Một ngày thơ qua đi như vậy có khác gì bèo bọt diễu hành trên sông Sài Gòn. Chúng diễu hành rầm rộ lắm, trôi dập dình tung tăng như không gì ngăn cản được, nhưng rồi ra đến cửa sông gặp đại dương lũ lượt sóng triều, biết mình không đủ kiến trúc xương sống như cá hoặc như những con tầu có khung chắc chắn, chúng lại quay về phía bờ bên tả (tính từ nguồn) lũ lượt khải hoàn ca cũng không gì cản được trong tâm cảm thụ động bất tài tuyệt đối, thôi thì cứ phó mặc cho dòng sông cuốn đi đâu thì đi.

Than ôi, ở đời cái bất hạnh lớn nhất là “Vô lại”, giống như loại đểu cáng ở đời có ai muốn gặp lại! Các nhà khoa học phát hiện: lớn như khủng long khi chết còn để lại hóa thạch, chứ rắn rết hay ký sinh trùng làm sao có hóa thạch! Bọt bèo mà có hóa thạch ư?! Một lời nói không đủ sức cho vách đá dội lại có là vô lại không?! Và mấy lời lèo tèo ngâm nga dù rước đèn hoa tăng âm trên sân khấu lòe loẹt mà rút cục chẳng đọng lại cái gì, thậm chí cả mấy chục năm tranh đua trèo lên mặt báo, rồi hấm hứ tranh nhau giật micro đọc thơ, có cả giải, cả chức… vậy mà thơ liệu có hóa thạch được không?

Than ôi nhắc lại cũng không thừa, khủng long còn mong hóa thạch, chứ bèo bọt ký sinh làm sao hóa thạch?! Mấy vần thơ lèo tèo chỉ dựa vào cảm xúc, cả đời người lại chỉ nặn bóp được một mẩu bài tủ, kiến trúc không có – tức là không xương sống, nhân vật không có tức không có nội dung hành động thì là bèo bọt ký sinh hay là khủng long? Làm nông dân vô danh thì còn được! Chót kiễng chân làm văn nghệ sĩ mà vô danh “vô lại” thì nỗi buồn này biết chất vào đâu? Thôi vậy tốt hơn hết là quên nỗi buồn đó đi! Nhưng mà quên nỗi buồn của cuộc sống ư? Cái đó người ta lại gọi là vô liêm sỉ, hay dễ hiểu là “vô sỉ”, tức không biết thẹn!

Ngày thơ thứ 12 có phải bèo bọt trôi trên sông không? Chúng ta hãy xem báo Kinh Tế Đô Thị viết bài “Ngày thơ Việt Nam 2014, tẻ nhạt và hài hước”. Báo viết:

“ PGS Văn Giá – Trưởng Khoa Viết văn – Báo chí (ĐH Văn hóa) đã có những ý kiến khá thẳng thắn khi nhận xét về Ngày thơ 2014. Ông cho biết đã góp ý với nhiều vị trong Ban chấp hành Hội Nhà văn rằng hãy nên học tập theo các cụ ngày xưa. Hội làng được chia ra làm 2 loại: Hội chính và hội lệ. Hội chính thì cứ 3 – 5 năm tổ chức một lần cho đầy đủ nghi thức hoành tráng; còn hội lệ thì chỉ có mâm lễ, các quan viên, các bô lão thay mặt dân làng dâng lên đình cầu cho dân làng mạnh khỏe, an ninh, mùa màng tươi tốt. “Thế thôi. Chứ cứ như Hội thơ hiện nay, năm nào cũng “hoành” như thế này mệt lắm! Nhưng mệt có thể chịu được. Còn chuyện nội dung nữa, phải có cái gì mới nữa chứ. Mà năm nào cũng tổ chức thì lấy đâu ra cái mới. Lại… Nguyễn Y Vân”.Vậy là người yêu thơ lại phải chờ đợi và kỳ vọng vào mùa thơ năm sau. Hoàng Long”.

Đấy chúng ta hãy xem, một ông giáo sư khi nói về ngày thơ của quốc gia tại sao lại cứ lấy “mô hình làng” làm kiểu mẫu?! Người Việt có câu “có cứng mới đứng đầu gió”, người có học thì phải là ngọn cờ cho bà con nông dân, tại sao cứ bám đít bà con để học làm mô hình, có phải đó là cách theo chủ nghĩa Mao-it đưa các giáo sư về quê học không? Và có phải chính thế mà lễ hộ thơ chỉ là các cụ già hưu trí quê mùa, và nhạt vì người làng làm sao có nội dung tư tưởng hay kiến thức để đậm đà được?!

Người Việt hiện đại có câu “người giầu nhà quê không bằng ngồi lê thành phố”. Không bằng đây là về mọi lẽ. Từ một bát phở hay cái bánh bao nhà quê không có. Cho đến văn minh thành thị là những giá trị cho tinh thần nhà quê lại càng không có. Chính thế mà ở nhà quê cùng lắm có Văn hóa, chứ không thể có Văn minh như ở thành thị. Nhưng tại sao ở ta có vô số người muốn “bám đít” văn hóa làng xã nhà quê? Chẳng lẽ họ không tiến bộ trong quá trình học hành? Không! Họ cho rằng mình rất khôn, vì “chó cậy gần nhà, gà cậy gần chuồng, thuồng luồng nấp ao, còn tao nấp sau đít quần chúng dân làng”. Đem làng ra, nghĩa là cậy, làng ta đông, động đến hưu trí là đụng đến già làng, đụng đến chị em là đụng đến chợ đông rinh ríc… Và đem làng ra là hạ át chủ bài hay “phăng teo”, còn ai dám cãi. Than ôi, người Việt bảo “Khôn ngoan đến cửa quan mới biết”. Ra cửa quan là chỗ công đường, người ta mới tường ai có công lý, trí khôn hay lẽ phải, đằng này vừa ra cửa quan là lễ hội thơ, lại cứ rủ người ta chạy về ao làng để làm đám lục lâm “Thủy hử” diễn trò phục kích tì tõm ngụp lặn. Thế thì còn đọc thơ với ngâm nga cái nỗi gì?

Tôi nói đây hoàn toàn dựa trên hiện thực, vì bấu váy làng như vậy, mà trong bài ‘ngày thơ Việt Nam và những nhà thơ’ được đăng trên VOA, Một thi sĩ trực thuộc hội văn học nghệ thuật Bình Phước chia sẻ:

“Quê mùa lắm, không có rầm rộ đâu. Hình ảnh thế thôi chứ đi dự chán lắm, vì thành phần tham dự bây giờ chủ yếu là mấy ông già hưu trí nên chất lượng chán lắm. Nó trang trí nhiều, treo phông, treo màn cũng đẹp nhưng đi dự chán lắm, toàn thơ hưu trí nên chán lắm, những người làm thơ đàng hoàng đã ít rồi mà họ không đi dự nữa nên chán lắm, toàn mấy người đứt dây không à, mệt lắm, nói chung không có gì đáng quan tâm. Mình nghĩ ở chỗ khác cũng vậy, nhìn bề ngoài vậy thôi chứ chất lượng không có, người làm thơ đàng hoàng họ không đi, toàn mấy đám chập dật đọc thơ. Ngoài Văn Miếu không biết chứ ở tỉnh lấy người đâu ra, Sài Gòn làm gì có ai đâu, toàn mấy thằng điên điên…”

Sài Gòn có cả dăm triệu người mà không lấy đâu ra người, chỉ có vài người chập dật, điên điên làm thơ… Tại sao? Vì thơ là văn hóa quê mùa, lại có cả những giáo sư đã học rât cao nhưng cũng chỉ âm u văn hóa làng, thì làm sao có chỗ diễn ở thành phố lớn?

Tại sao thơ Việt nhỏ bé, tàn lụi? Vì nó cục bộ và ích kỷ! Tôi đã dự nhiều buổi sinh hoạt thơ, nói chung người ta chỉ ngong ngóng xem lúc nào mình được phần đọc thơ, chứ còn chẳng chịu nghe ai. Tôi đã về mấy làng thơ, mấy ông hưu trí cứ sán đến đọc thơ vào tai tôi, như thể nói “thơ chúng tôi hay lắm”. Tại sao họ không hiểu rằng chính họ phải nói “anh ơi, chắc anh có thơ hay, đọc cho chúng tôi nghe với”. Ít học nhất là dân học võ, bởi vì đó là cơ bắp võ biền. Nhưng khi thấy bậc thầy, họ luôn luôn thỉnh giáo. Người chơi cờ cũng vậy, gặp người cao cờ thì phải học nước đi. Đằng này mới à ơi mấy câu quê cáy lại cứ muốn chơi chèo lên cả đầu người chót vót, thì làm sao thơ lớn được?! Ngay cái lễ hội thơ cũng vậy, đó chỉ là cách khoa trương của đám thùng rỗng kêu to. Nếu ngày thơ đó được biến thành ngày biểu diễn một vở kịch thơ xem nào, có biến thành hương vị sâu sắc và trọng đại không? Nhưng than ôi, nếu vậy thì còn đâu “thị phần” của tấm bánh danh vọng? Than ôi người vĩ đại thì phải có danh vọng lớn như đại ngàn, cứ chăm nhặt sỏi hay vớt bèo như vậy, liệu có mong xương sống của mình được hóa thạch không?

Tại sao lễ hội thơ không ưu tiên cho những thủ khoa giật giải thơ những năm vừa qua, hay là họ cũng không muốn chia miếng bánh đó, hoặc giả cho rằng thơ những thủ khoa đó cũng chẳng có gì ngoài thành tích chạy giải? Than ôi, một tổ chức mà còn khinh quên ngay cả giải của mình thì làm sao tránh được nhạt.

Tôi sẽ mổ xẻ tiếp chủ đề này trong vài bài tới, trước mắt là bài “Văn thơ Việt bé như manh chiếu hát xẩm”. Mong bạn yêu thơ sạch đón đọc. Cám ơn!

NHĐ  21/02/2014